منصوره حسینی
“تجسم یک قرن” صد سال هنرهای تجسمی ایران
(قسمت سیزدهم)

منبع تصاویر: پیشگامان هنر نوگرای ایران، منصوره حسینی، ۱۳۸۳،
نویسنده و کارگردان: امیر سقراطی
دستیار پژوهش: نجوا عرفانی
موشن گرافیک: مسعود طالبانی
گوینده متن: امیر سقراطی
طراحی نشان: محمد فدایی
تدوین: مجتبی فلاحی
مجری طرح: استودیو حرف هنر
تهیه کننده: موسسه توسعه هنرهای تجسمی معاصر
با حمایت اداره کل هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

منصوره حسینی و محمود جوادی پور از اولین کسانی هستند که از ظرفیت خوشنویسی و خط فارسی در نقاشی معاصر ایران بهره برده اند.

منصوره حسینی اما از اولین نقاشانی است که به طور جدی و مستمر استفاده از خوشنویسی را در نقاشی هایش به کار برده و خط و انتزاع، لایه های درهم تنیدۀ نقاشی های او شده اند. آثاری که خط در آنها تا مرز انتزاع می رود و ارزش های زیباشناسانه خط نگاری، جای خود را به ارزش های رنگی و امکانات بیانگرای فرم می دهد.
منصوره حسینی، نقاش، سرامیست، منتقد هنری و گالری دار در ۱۰ شهریور ۱۳۰۵ در تهران به دنیا آمد. در نوجوانی به سرودن شعر پرداخت که بعدها زمینه ای برای نوشتن داستان و نقد هنری شد.
او تحصیلاتش را در رشته نقاشی در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران به پایان رساند و بعد از فارغ التحصیلی همانند بهجت صدر محسن وزیری مقدم مارکو گریگوریان بهمن محصص و پرویز تناولی برای ادامه تحصیل به ایتالیا رفت.
بهجت صدر دو سال از منصوره حسینی بزرگتر بود، اما دیرتر از او برای تحصیل به دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران رفت. منصوره حسینی در ۱۳۲۴ به دانشکده رفت و ۱۳۲۸ فارغ التحصیل شد و در ۱۳۳۳ برای ادامه تحصیل به آکادمی هنرهای زیبای رم رفت.
بهجت صدر در ۱۳۲۷ به دانشکده رفت و در ۱۳۳۳ فارغ التحصیل شد و در ۱۳۳۵ برای تحصیل به ایتالیا رفت و در آکادمی هنرهای زیبای ناپل به تحصیل پرداخت.
منصوره حسینی در سال آخر تحصیل در ایتالیا (۱۳۳۷) به کمک کنسول سفارت ایران در رم، آثارش را به لِئونلو وِنتوری استاد دانشگاه رم و منتقد سرشناس هنر انتزاعی نشان داد. ونتوری این کارها را ۵۰ سال عقب تر از جریان هنر معاصر دانست و به او پیشنهاد کرد که از خط کوفی در نقاشی هایش استفاده کند. منصوره حسینی از همین سال به استفاده از خوشنویسی و خط در نقاشی هایش پرداخت.
اگر چه استفاده از خوشنویسی در نقاشی های سقاخانه ای حسین زنده رودی بیشتر در ذهن ها ماندگار شده اما او اولین آثار خود را که متاثر از خط فارسی بود در ۲۷ مهر ۱۳۴۰ در گالری کبود به نمایش گذاشت، در حالی که منصوره حسینی نقاشی «علی» را در ۱۳۳۸ کشید و این شیوه را تا آخر عمر خود ادامه داد. خوشنویسی در کارهای منصوره حسینی فرمی انتزاعی دارد و فوران رنگ های درخشان و سیلان فرم های رنگی، بیش از خط و خوشنویسی خود را نشان می دهند. خط ها همچون منظره ای از طبیعت و یا پیکره ای پیچان و مواج جلوه می کنند که با رنگ ها درآمیخته اند.
در ۱۳۳۵ آثارش در بیست و هشتمین بی ینال ونیز (۱۹۵۶) به نمایش درآمد. دو سال بعد از این، هنرمندان ایرانی به طور رسمی در بیست و نهمین بی ینال ونیز (۱۹۵۸) شرکت کردند.
در ۱۳۴۳ به گروه هنرمندان پلاستیک تهران که در گالری صبا تاسیس شده بود پیوست. این گروه قصد داشتند ضمن ایجاد پیشرفت هنر در ایران و ایجاد همکاری بین هنرمندان، به ترویج هنر بین مردم و ایجاد رابطه بین المللی و همکاری با دستگاه های ادرای و هنری بپردازند. این گروه تحت همین عنوان در بی ینال های تهران و نمایشگاه های گروهی شرکت می کرد.
منصوره حسینی نقد نویسی را در ۱۳۴۶ شروع کرد و در ۱۳۴۷ در دانشکده هنرهای زیبا به تدریس نقد هنری پرداخت. از اولین منتقدان جدی هنر بود که کارش را با نوشتن نقدهای هنری با نام مستعار «دکتر اسد» در روزنامه اطلاعات شروع کرد و به نوشتن نقدهای هنری تند و گزنده و با زبانی نیشدار پرداخت که بسیار بی مَحابا و جسورانه بودند. منصوره حسینی را باید از اولین نقاشان منتقد در ایران دانست؛ چون اغلب منتقدان هنری در پیش از انقلاب، نویسنده و روزنامه نگار بودند: نفراتی همچون فاطمه سیاح، احسان یارشاطر، جلال آل احمد، جواد مجابی و کریم امامی که از منظر ادبی و دانش روزنامه نگاری به هنر تجسمی می پرداختند.
در ۱۳۵۲ گالری خود را با نام «نگارخانه منصوره حسینی» در خیابان گلشهر جردن تاسیس کرد و به نمایش آثار خود و هنرمندان ایرانی پرداخت.
نقاشی ها و سرامیک های منصوره حسینی در نمایشگاه انفرادی و گروهی بسیاری در ایران و خارج از ایران به نمایش درآمده و در حراج های بین المللی به فروش رسیده است.
در ۱۳۷۶ در چهارمین دوسالانه نقاشی ایران از او، احمد اسفندیاری، محمود جوادی پور و علی قهاری تجلیل شد و سال بعد نمایشگاه مروری بر آثارش در فرهنگسرای نیاوران برگزار گردید.
در ۱۳۸۳ در موزه هنرهای معاصر تهران نمایشگاه مروری بر آثار منصوره حسینی و بهجت صدر از سلسله نمایشگاه های پیشگامان هنر نوگرای ایران برگزار شد که پیش از این برای هنرمندانی همچون پرویز تناولی، محسن وزیری مقدم ، حسین زنده رودی ، و مسعود عربشاهی، برگزار شده بود.
آثارش اگر چه از روحیه ای اکسپرسیونیستی و بیانگرا برخوردار بودند ،اما از وجد و سرور و لطافت آکنده هستند. نقاشی هایی رقصان، مواج و پر حرکت ، که از ابعاد هستی شناسانه فرهنگ غنی ایرانی بهره گرفته اند. سرور و شور عارفانه ای ، که کلمات نقاشی های او را در یک حرکت مواج و شورانگیز به سوی نور و روشنی هدایت می کند.
مرگ غم انگیز او در تنهایی و انزوا، تلنگری بر جامعه هنری ایران بود. ، پیکر بی جان منصوره حسینی را ۸ تیر ۱۳۹۱ در حالی در منزلش یافتند که ۱۵ روز پیش از این درگذشته بود. میراث ماندگار او در نقاشی، سرامیک و نقد هنری راهگشای هنرمندان نسل های بعد از او شد که از یادها و خاطره ها فراموش نمی شود.